TỘI LÀM CHẾT NGƯỜI TRONG KHI THI HÀNH CÔNG VỤ

Điều 127 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ 2025) về “Tội làm chết người trong khi thi hành công vụ” là một điều luật đặc thù, phản ánh sự cần thiết phải kiểm soát quyền lực nhà nước và đảm bảo quyền con người.

1.Khái niệm “Thi hành công vụ” và “Vượt quá giới hạn”

1.1. Khái niệm “Thi hành công vụ”

Trong Bộ luật Hình sự 2015 không có định nghĩa độc lập về “thi hành công vụ”. Tuy nhiên, khái niệm này được làm rõ thông qua các văn bản pháp luật khác.

Người thi hành công vụ là chủ thể đặc biệt của tội danh này, bao gồm:

Người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội được giao chức năng, nhiệm vụ.

Công dân được huy động thực hiện nhiệm vụ như: tuần tra, canh gác, bảo vệ theo kế hoạch của cơ quan có thẩm quyền, hoặc vì lợi ích chung của xã hội.

Theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017, người thi hành công vụ là người được bầu cử, bổ nhiệm, tuyển dụng hoặc phê chuẩn vào một vị trí theo quy định pháp luật để thực hiện quyền hạn, nhiệm vụ. Do đó, hành vi phạm tội chỉ được coi là thuộc Điều 127 Bộ luật Hình sự 2015 khi có mối liên hệ trực tiếp với nhiệm vụ công vụ.

1.2. Khái niệm “Vượt quá giới hạn”

“Vượt quá giới hạn” là dấu hiệu quan trọng của mặt khách quan tội phạm. Điều 127 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: hành vi phạm tội là “dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép”.

Việc xác định ranh giới này dựa trên nhiều văn bản liên quan, ví dụ:

Luật Công an nhân dân: cho phép cán bộ, chiến sĩ sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ để tấn công tội phạm và phòng vệ chính đáng.

Pháp lệnh quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ: quy định chi tiết các trường hợp được phép nổ súng hoặc sử dụng vũ lực.

Như vậy, nếu người thi hành công vụ sử dụng vũ lực vượt quá những giới hạn cho phép và gây chết người, hành vi đó cấu thành tội làm chết người trong khi thi hành công vụ.

Ranh giới giữa sử dụng vũ lực cần thiết và lạm dụng, vượt quá mức cho phép là thách thức lớn trong thực tiễn định tội danh.

2.Yếu tố cấu thành tội làm chết người trong khi thi hành công vụ

2.1. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể đặc biệt: người có năng lực trách nhiệm hình sự, đủ tuổi luật định và đang thực hiện công vụ.

Bao gồm: cán bộ, công chức có chức vụ, quyền hạn hoặc công dân được huy động theo kế hoạch của cơ quan có thẩm quyền.

Nếu hành vi gây chết người không liên quan đến công vụ mà xuất phát từ động cơ cá nhân hoặc lợi dụng chức vụ, thì sẽ bị truy cứu về Tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015).

Ví dụ: Nhân viên bảo vệ khống chế người nghi trộm cắp, nhưng sau đó dùng báng súng đánh chết khi nạn nhân không còn chống trả → đây là hành vi giết người, không phải phạm tội theo Điều 127 Bộ luật Hình sự 2015.

2.2. Khách thể của tội phạm

Khách thể bị xâm phạm là quyền sống của con người, quyền hiến định quan trọng nhất được Hiến pháp và pháp luật bảo hộ.

2.3. Mặt khách quan

Hành vi: sử dụng vũ lực vượt quá giới hạn, trái pháp luật. Có thể dùng tay chân, dùi cui, vũ khí hoặc công cụ hỗ trợ.

Hậu quả: gây chết người. Đây là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội phạm.

Quan hệ nhân quả: phải chứng minh mối liên hệ trực tiếp giữa hành vi dùng vũ lực trái phép và cái chết của nạn nhân.

2.4. Mặt chủ quan

Ý chí của người phạm tội không nhằm tước đoạt tính mạng, mà nhằm thực hiện công vụ.

Hậu quả chết người là ngoài ý muốn do vượt quá giới hạn.

Về lỗi:

Có quan điểm cho rằng lỗi vô ý (vì quá tự tin hoặc do cẩu thả).

Quan điểm khác cho rằng có thể là lỗi cố ý gián tiếp.

Sự phân biệt lỗi là cơ sở quan trọng để phân biệt với Tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015)

3.Hình phạt, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ và miễn trách nhiệm

3.1. Khung hình phạt chính

Khung cơ bản: 05 – 10 năm tù (gây chết 01 người).

Khung tăng nặng: 08 – 15 năm tù (làm chết ≥ 02 người; hoặc gây chết người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai).

Hình phạt bổ sung: cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc công việc nhất định từ 01 – 05 năm.

3.2. Tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ

Tăng nặng: phạm tội có tổ chức, lợi dụng chức vụ quyền hạn, tái phạm nguy hiểm… (Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015).

Giảm nhẹ: ngăn chặn tác hại, tự nguyện bồi thường, khắc phục hậu quả, được gia đình nạn nhân xin giảm án (Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015).

3.3. Miễn trách nhiệm hình sự

Theo Điều 29 Bộ luật Hình sự, người phạm tội có thể được miễn trách nhiệm nếu:

Đã tự nguyện bồi thường, khắc phục hậu quả;

Được nạn nhân hoặc đại diện hợp pháp hòa giải, xin miễn truy cứu.

Tuy nhiên, đây là chế định áp dụng rất hạn chế vì hành vi liên quan đến tính mạng con người và trách nhiệm công quyền.

4. Án lệ và thực tiễn xét xử

4.1. Án lệ, bản án điển hình

Án lệ 18/2018/AL: Bị cáo đâm xe vào CSGT đang làm nhiệm vụ → bị kết tội giết người với tình tiết định khung “giết người đang thi hành công vụ”.
Nếu ý chí chủ quan của người phạm tội hướng tới tước đoạt mạng sống → tội danh phải là giết người, không áp dụng Điều 127 Bộ luật Hình sự.

Quyết định giám đốc thẩm TAND Tối cao: hủy bản án phúc thẩm vì đánh giá sai lỗi của bị cáo. Hội đồng Thẩm phán xác định bị cáo phạm tội giết người với lỗi cố ý gián tiếp.

4.2. Thách thức trong thực tiễn

Khó xác định ý chí chủ quan của người phạm tội là vô ý hay cố ý gián tiếp.

Cơ quan tố tụng phải suy luận từ các yếu tố khách quan: mức độ tấn công, vũ khí, bối cảnh vụ án.

Thiếu văn bản hướng dẫn chi tiết từ TAND Tối cao dẫn đến sự áp dụng chưa thống nhất.

5. So sánh với các tội danh liên quan

Tiêu chí	Điều 127 – Làm chết người khi thi hành công vụ	Điều 123 – Giết người	Điều 126 – Vượt quá phòng vệ chính đáng	Điều 360 – Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng
Chủ thể	Người đang thi hành công vụ	Bất kỳ người nào	Bất kỳ người nào	Người có chức vụ, quyền hạn
Hành vi	Dùng vũ lực vượt giới hạn pháp luật	Cố ý tước đoạt tính mạng	Chống trả quá mức cần thiết	Không thực hiện hoặc làm sai nhiệm vụ
Lỗi	Vô ý hoặc cố ý gián tiếp	Cố ý trực tiếp/gián tiếp	Cố ý đối với hành vi, vô ý với hậu quả	Vô ý
Bối cảnh	Khi thi hành công vụ	Bất kỳ bối cảnh nào	Khi bị xâm hại bất hợp pháp	Trong khi thực hiện công vụ
Mục đích	Thực hiện nhiệm vụ công vụ	Tước đoạt tính mạng	Bảo vệ lợi ích hợp pháp	Không có mục đích gây chết người

6. Kết luận và kiến nghị

Tội làm chết người trong khi thi hành công vụ là tội danh đặc thù, phản ánh trách nhiệm của Nhà nước trong việc kiểm soát quyền lực. Bản chất của tội phạm nằm ở sự lạm dụng vũ lực vượt quá giới hạn pháp luật, gây hậu quả chết người ngoài ý muốn.

Để áp dụng pháp luật hiệu quả, cần:

Ban hành văn bản hướng dẫn của TAND Tối cao, làm rõ tiêu chí phân biệt tội danh, đặc biệt về “vượt quá giới hạn”.
Hoàn thiện quy định về quy tắc sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ để người thi hành công vụ có căn cứ pháp lý rõ ràng.
Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ thực thi công vụ và cán bộ tư pháp, đảm bảo đánh giá chính xác yếu tố lỗi, tránh định tội sai.

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: