TỘI KHÔNG CỨU GIÚP NGƯỜI ĐANG Ở TRONG TÌNH TRẠNG NGUY HIỂM ĐẾN TÍNH MẠNG

Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng nói đơn giản chính là “thấy chết không cứu”. Việc làm này được xem là một tội phạm hình sự và được quy định tại Điều 132 Bộ luật Hình sự 2015

1. Quy định của pháp luật về tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng

Tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng được quy định tại Điều 132 Bộ luật Hình sự 2015 (Sửa đổi, bổ sung 2025). Đây là hành vi của một người khi thấy người khác đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, mặc dù có điều kiện cứu giúp nhưng không thực hiện, dẫn đến hậu quả chết người. Tội phạm này trực tiếp xâm phạm quyền sống của con người – quyền cơ bản nhất được pháp luật bảo vệ.

Các khung hình phạt:

Khung 1: Người nào thấy người khác đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
Khung 2: Phạt tù từ 1 đến 5 năm nếu:
- Người không cứu giúp chính là người đã vô ý gây ra tình trạng nguy hiểm;
- Người không cứu giúp có nghĩa vụ pháp luật hoặc nghề nghiệp phải cứu.
Khung 3: Phạt tù từ 3 đến 7 năm nếu hành vi không cứu giúp làm chết từ 2 người trở lên.
Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

2. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự

Theo Điều 27 BLHS 2015, thời hiệu đối với tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng được quy định như sau:

05 năm đối với khung 1 (tội ít nghiêm trọng).
10 năm đối với khung 2 hoặc khung 3 (tội nghiêm trọng).

Lưu ý:

Nếu trong thời hạn này người phạm tội lại thực hiện tội phạm mới thì thời hiệu được tính lại từ ngày phạm tội mới.
Nếu người phạm tội cố tình trốn tránh và có quyết định truy nã, thời hiệu chỉ được tính lại kể từ ngày họ ra đầu thú hoặc bị bắt giữ.

3. Nguyên tắc xử lý tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng

Căn cứ Điều 3 BLHS 2015 sửa đổi 2025, việc xử lý hành vi phạm tội phải tuân thủ các nguyên tắc:

Phát hiện, xử lý kịp thời, công minh, đúng pháp luật.
Mọi người bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt giới tính, dân tộc, tín ngưỡng, địa vị xã hội.
Nghiêm trị các trường hợp chủ mưu, ngoan cố, côn đồ, tái phạm, lợi dụng chức vụ quyền hạn để phạm tội.
Khoan hồng đối với người tự thú, thành khẩn khai báo, bồi thường thiệt hại, tích cực hợp tác.
Người phạm tội lần đầu, ít nghiêm trọng có thể được áp dụng hình phạt nhẹ hơn tù giam.
Người chấp hành xong hình phạt được tạo điều kiện xóa án tích và tái hòa nhập cộng đồng.

4. Những vướng mắc trong thực tiễn áp dụng

4.1. Chưa có quy định rõ ràng về tình trạng “nguy hiểm đến tính mạng”

Pháp luật hiện hành chưa đưa ra khái niệm cụ thể thế nào là “nguy hiểm đến tính mạng”. Trong thực tế, tình trạng này có thể là:

Bị chấn thương nặng;
Ngộ độc;
Đuối nước;
Bệnh lý cấp tính nguy hiểm…

Việc thiếu khái niệm rõ ràng dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.

4.2. Xác định điều kiện cứu giúp và hậu quả chết người

Chủ thể chỉ bị truy cứu khi có điều kiện cứu giúp nhưng không thực hiện. Tuy nhiên, việc chứng minh điều kiện này nhiều khi gặp khó khăn.
BLHS yêu cầu hậu quả phải là chết người mới cấu thành tội phạm. Điều này dẫn đến bất công: cùng một hành vi bỏ mặc nhưng có nạn nhân tử vong, có người thì không tử vong.

4.3. Trường hợp nạn nhân tự gây nguy hiểm

Một vấn đề phức tạp là khi nạn nhân tự đưa mình vào tình trạng nguy hiểm, ví dụ sử dụng ma túy hoặc rượu bia. Trong nhiều trường hợp, người xung quanh không thể nhận biết được đây là tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, thực tế vẫn có người bị truy cứu TNHS trong hoàn cảnh này.

Ví dụ thực tiễn: Vụ án Nguyễn Viết Kh. tại Hà Nội (2020). Kh. cùng bạn sử dụng ma túy, khi bạn bất tỉnh, Kh. nghĩ chỉ “phê” nên bỏ về. Sáng hôm sau quay lại phát hiện bạn đã tử vong. Kh. bị truy tố về tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng và tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Theo một số quan điểm, trong trường hợp này, hành vi của Kh. khó cấu thành tội phạm do không nhận thức rõ tình trạng nguy hiểm của nạn nhân.

5. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật

5.1. Cần hướng dẫn rõ ràng về “tình trạng nguy hiểm đến tính mạng”

Cơ quan có thẩm quyền cần ban hành văn bản hướng dẫn để đảm bảo tính thống nhất trong áp dụng pháp luật.

5.2. Sửa đổi Điều 132 BLHS 2015

Khoản 1: Bổ sung quy định xử lý cả khi hành vi không cứu giúp có thể dẫn đến chết người nếu không được cứu kịp thời, chứ không chỉ khi đã chết.
Khoản 3: Tương tự, bổ sung quy định xử lý đối với hành vi làm 2 người trở lên có nguy cơ tử vong nếu không được cứu giúp kịp thời.

5.3. Về trường hợp nạn nhân tự gây nguy hiểm

Trong các tình huống nạn nhân dùng ma túy, rượu bia… nếu người khác không thể nhận biết tình trạng nguy hiểm thì không nên xử lý hình sự, nhằm tránh oan sai và đảm bảo tính nhân đạo.

6. Kết luận

Tội không cứu giúp người trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng theo Điều 132 BLHS 2015 là một quy định quan trọng nhằm bảo vệ quyền sống của con người. Tuy nhiên, việc áp dụng còn gặp nhiều vướng mắc do thiếu hướng dẫn cụ thể về “tình trạng nguy hiểm” và điều kiện cứu giúp.

Để nâng cao hiệu quả, cần sớm có sự sửa đổi, bổ sung và hướng dẫn chi tiết để đảm bảo tính thống nhất, công bằng và nhân văn trong thực tiễn xét xử. Đồng thời, nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân trong việc cứu giúp người khác khi gặp nguy hiểm, qua đó góp phần xây dựng một xã hội nhân đạo và văn minh.

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: