Thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp dân sự 2025

Giải quyết nhanh tranh chấp dân sự bằng thủ tục rút gọn: Hướng đi hiệu quả trong cải cách tư pháp

Thủ tục rút gọn trong tố tụng dân sự là cơ chế đặc biệt được quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015. Cơ chế này giúp giải quyết nhanh các vụ án dân sự có tính chất đơn giản và rõ ràng. Thay vì kéo dài từ 4 đến 8 tháng như thủ tục thông thường, thủ tục rút gọn chỉ mất khoảng 40 ngày.

Cách làm này không mới. Ở Nhật Bản, Tòa án đơn giản có thể xét xử các tranh chấp nhỏ, giá trị dưới 1,4 triệu yên. Người dân chỉ cần trình bày miệng, không phải chuẩn bị hồ sơ phức tạp. Trung Quốc cũng có mô hình tương tự. Nếu hai bên đồng ý, Tòa án có thể xét xử ngay theo thủ tục rút gọn.

Khi nào được áp dụng thủ tục rút gọn?

Điều 317 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định rõ điều kiện áp dụng. Vụ án phải có tình tiết đơn giản, quan hệ pháp luật rõ ràng. Các bên thừa nhận nghĩa vụ, chứng cứ đã đầy đủ, không cần thu thập thêm. Các đương sự cũng phải có địa chỉ rõ ràng tại Việt Nam. Nếu có bên ở nước ngoài, cần có thỏa thuận cùng đề nghị xét xử theo thủ tục rút gọn.

Tuy nhiên, xác định “đơn giản” hay “rõ ràng” trên thực tế không dễ. Ví dụ, bị đơn đồng ý trả nợ gốc nhưng phản đối mức lãi suất. Có người cho rằng đây là tranh chấp phức tạp nên không thể rút gọn. Quan điểm khác lại cho rằng chỉ cần xác định lại lãi suất, vì nghĩa vụ trả nợ là rõ. Việc hiểu khác nhau như vậy cho thấy cần hướng dẫn pháp lý rõ ràng hơn.

Vướng mắc trong thực tế áp dụng

Một vướng mắc lớn là Tòa án có bắt buộc thông báo việc áp dụng thủ tục rút gọn cho đương sự hay không. Luật chưa quy định rõ. Nếu đương sự không được thông báo, họ có thể không hiểu đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình. Điều này ảnh hưởng đến sự công bằng trong xét xử.

Ngoài ra, nếu đương sự không phản hồi, thì có tiếp tục thủ tục rút gọn được không? Nếu lỗi do Tòa như gửi sai địa chỉ, việc buộc chuyển sang thủ tục thông thường sẽ gây thiệt hại cho các bên. Trong trường hợp này, cần có cơ chế gia hạn phản hồi hoặc xác minh lý do cụ thể.

Một điểm khác là việc chuyển sang thủ tục thông thường khi có phát sinh tình tiết mới. Luật yêu cầu chuyển nếu có giám định, phản tố, hoặc người liên quan mới. Tuy nhiên, không phải tình tiết nào cũng làm vụ án trở nên phức tạp. Ví dụ, phong tỏa tài sản chỉ là biện pháp tạm thời để bảo vệ quyền lợi. Nếu các yếu tố còn lại vẫn đơn giản, thì nên tiếp tục theo thủ tục rút gọn.

Giải pháp hoàn thiện pháp luật

Trước tiên, cần quy định rõ việc Tòa án phải thông báo cho đương sự khi áp dụng thủ tục rút gọn. Việc thông báo này nên được thực hiện trong thời hạn cụ thể. Ví dụ, trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi thụ lý vụ án.

Nếu đương sự không phản hồi do lỗi từ phía Tòa án, như gửi sai địa chỉ hoặc chậm trễ, cần có cơ chế xử lý hợp lý. Điều này giúp tránh việc chuyển sang thủ tục thông thường không cần thiết.

Tiếp theo, cần xác định rõ trường hợp nào được áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời mà vẫn giữ nguyên thủ tục rút gọn. Nếu biện pháp đó không làm vụ án trở nên phức tạp hơn, thì không cần chuyển đổi thủ tục. Ví dụ, việc phong tỏa tài sản để bảo toàn quyền lợi của đương sự có thể vẫn nằm trong phạm vi đơn giản.

Ngoài ra, pháp luật cần quy định rõ về quyền kiến nghị của Viện Kiểm sát. Điều 319 Bộ luật Tố tụng dân sự hiện chưa nêu cụ thể Kiểm sát viên nào có thẩm quyền. Việc này cần được làm rõ để đảm bảo tính minh bạch và đồng bộ trong quá trình tố tụng.

Cuối cùng, nên cho phép Tòa án giữ nguyên thủ tục rút gọn nếu tình tiết mới không làm thay đổi bản chất vụ án. Trong những trường hợp phù hợp, Tòa cần có quyền khôi phục lại quyết định áp dụng thủ tục này. Điều đó giúp tiết kiệm thời gian và đảm bảo tính hiệu quả trong giải quyết tranh chấp.

Kết luận

Thủ tục rút gọn là công cụ quan trọng trong cải cách tư pháp. Cơ chế này giúp giải quyết nhanh các tranh chấp dân sự đơn giản, giảm tồn đọng án và tiết kiệm chi phí cho người dân. Tuy nhiên, để cơ chế này phát huy hết hiệu quả, cần tiếp tục hoàn thiện quy định pháp luật. Khi được áp dụng đúng cách, thủ tục rút gọn sẽ góp phần tăng cường công lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tạo niềm tin cho người dân vào hệ thống Tư pháp.

Mọi thắc mắc về dân sự có thể liên hệ ngay cho Công ty Luật Mặt trời Phương Đông.

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: