NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN XÃ

Hội đồng nhân dân (HĐND) xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân.

1. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Theo Luật Tổ Chức Chính Quyền Địa Phương

Theo Điều 21 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, HĐND xã thực hiện 09 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn trong các lĩnh vực sau:

(1) Trong tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp, pháp luật

Quyết định biện pháp bảo đảm thi hành Hiến pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên ở địa bàn.
Quyết định chính sách, biện pháp phát triển kinh tế – xã hội, các ngành, lĩnh vực, phát triển kinh tế tư nhân, đột phá khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trên địa bàn theo quy định pháp luật.
Ban hành nghị quyết về những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND; bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung, thay thế văn bản do mình ban hành khi không còn phù hợp hoặc trái pháp luật.
Đình chỉ việc thi hành, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái pháp luật của UBND, Chủ tịch UBND cùng cấp.

(2) Trong lĩnh vực tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền

Quyết định thành lập, tổ chức lại, thay đổi tên gọi, giải thể cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cùng cấp theo quy định pháp luật.
Căn cứ chỉ tiêu được chính quyền địa phương cấp tỉnh giao, quyết định cụ thể biên chế cán bộ, công chức; số lượng người làm việc hưởng lương từ ngân sách nhà nước trong đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý.
Xem xét, cho ý kiến về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp mình.
Quyết định thành lập, tổ chức lại, giải thể, đặt tên, đổi tên thôn; quyết định cụ thể số lượng người hoạt động không chuyên trách hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước theo quy định của cấp tỉnh.
Ban hành Quy chế làm việc của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND cấp mình.
Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND, Trưởng ban HĐND cấp mình, Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Ủy viên UBND cùng cấp.
Bãi nhiệm đại biểu HĐND và chấp thuận việc đại biểu HĐND thôi làm nhiệm vụ theo quy định pháp luật.

(3) Trong lĩnh vực quy hoạch, kế hoạch, đầu tư, tài chính, ngân sách, liên kết, hợp tác

Quyết định kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm, hằng năm của cấp mình; kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực, quy hoạch chi tiết xây dựng hạ tầng, giao thông trên địa bàn bảo đảm phù hợp, thống nhất với quy hoạch, kế hoạch của cấp tỉnh.
Quyết định dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; dự toán thu – chi ngân sách địa phương và phân bổ dự toán ngân sách cấp mình; điều chỉnh dự toán ngân sách khi cần thiết; phê chuẩn quyết toán ngân sách cấp mình.
Quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án theo quy định của pháp luật về đầu tư công; quyết định biện pháp huy động sự đóng góp của Nhân dân để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình công cộng, phúc lợi trên địa bàn.
Quyết định biện pháp thúc đẩy liên kết, hợp tác giữa các đơn vị hành chính cấp xã.
Quyết định chương trình, biện pháp hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình, cơ sở sản xuất kinh doanh theo quy định pháp luật.

(4) Trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, thông tin, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Quyết định biện pháp, chương trình, đề án phát triển khoa học, công nghệ, thông tin, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên địa bàn.
Quyết định biện pháp xây dựng chính quyền địa phương số, kinh tế số, xã hội số; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động của chính quyền và cung ứng dịch vụ công cho người dân, doanh nghiệp.

(5) Trong lĩnh vực đất đai, tài nguyên, môi trường, nông – lâm – ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng, giao thông

Thông qua quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cấp mình trước khi trình UBND cấp tỉnh phê duyệt.
Quyết định biện pháp quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên nước, rừng, bảo vệ môi trường; biện pháp phòng, chống thiên tai, dịch bệnh trên địa bàn.
Quyết định biện pháp phát triển nông nghiệp, nông thôn, lâm nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng, giao thông; thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

(6) Trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, thể dục, thể thao

Quyết định biện pháp phát triển giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở; chăm sóc sức khỏe ban đầu cho Nhân dân; phát triển văn hóa, xã hội, thể dục, thể thao.
Quyết định biện pháp thực hiện chính sách an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, giải quyết việc làm, bảo vệ và chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và đối tượng chính sách khác theo quy định pháp luật.

(7) Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo

Quyết định biện pháp bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ.
Quyết định biện pháp thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, tín đồ tôn giáo.

(8) Giám sát

Giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật ở địa phương; việc thực hiện nghị quyết của HĐND.
Giám sát hoạt động của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, UBND cùng cấp và các cơ quan khác ở địa phương.

(9) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật

2. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Được Phân Định Thẩm quyền, Phân Cấp Phân Quyền Theo NĐ Của Chính phủ

Khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, nhiệm vụ, thẩm quyền cấp huyện cần rà soát để phân định thẩm quyền. Chính phủ đã ban hành 28 nghị định quy định về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, trong đó HĐND xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn sau:

Lĩnh vực Tài chính:

Nghị định 125/2025/NĐ-CP quy định HĐND xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền của HĐND cấp huyện (trước đây) trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

Lĩnh vực Nông nghiệp và Môi trường:

Nghị định 131/2025/NĐ-CP quy định HĐND xã phê duyệt phương án sử dụng tiền dịch vụ môi trường rừng; xét duyệt báo cáo quyết toán chi trả dịch vụ môi trường rừng; phê duyệt kế hoạch tài chính hằng năm; bố trí kinh phí bảo vệ môi trường theo phân cấp ngân sách hiện hành.

Lĩnh vực Xây dựng:

Nghị định 140/2025/NĐ-CP quy định HĐND xã quyết định nguồn vốn cho vay ưu đãi qua Ngân hàng Chính sách xã hội đối với nguồn vốn ủy thác từ Quỹ phát triển nhà ở địa phương, ngân sách địa phương hỗ trợ hằng năm, vốn từ trái phiếu, công trái nhà ở và các nguồn hợp pháp khác để thực hiện mục tiêu, kế hoạch nhà ở xã hội tại địa phương.

Lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo:

Nghị định 142/2025/NĐ-CP quy định HĐND xã phê duyệt kế hoạch phát triển giáo dục trên địa bàn; quyết định kế hoạch, chương trình, dự án phát triển giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở phù hợp với chiến lược phát triển giáo dục của tỉnh và kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội địa phương.

3. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Nhận Phân Cấp Từ Hội Đồng Nhân Dân Cấp Tỉnh

Theo khoản 1 Điều 13 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025, HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho HĐND cấp xã thực hiện một hoặc một số nhiệm vụ, quyền hạn trừ trường hợp pháp luật quy định không được phân cấp. Việc phân cấp phải đáp ứng:

Quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của HĐND cấp tỉnh.
HĐND cấp tỉnh chịu trách nhiệm bảo đảm điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phân cấp.

Trong quá trình nhận phân cấp, HĐND cấp xã có quyền và nghĩa vụ:

Tham gia ý kiến đối với dự thảo văn bản phân cấp.
Đề nghị HĐND cấp tỉnh điều chỉnh nội dung phân cấp.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật và HĐND cấp tỉnh về kết quả thực hiện.
Định kỳ báo cáo, đánh giá việc thực hiện.
Không được phân cấp tiếp nhiệm vụ, quyền hạn đã nhận.

HĐND cấp xã cũng có quyền chủ động đề xuất với HĐND cấp tỉnh về việc phân cấp cho mình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp nếu đáp ứng yêu cầu về tài chính, nguồn nhân lực và điều kiện cần thiết khác, đồng thời chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện.

Kết luận

Hội đồng nhân dân xã là cơ quan quyền lực nhà nước tại địa phương, có vai trò quyết định và giám sát nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế – xã hội, an ninh – quốc phòng, giáo dục, y tế, môi trường… Việc hiểu rõ nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND xã theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 và các nghị định hướng dẫn sẽ giúp người dân, cán bộ, cơ quan quản lý nắm chắc quy trình, thẩm quyền, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị địa phương.

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: