“NGƯỜI PHẠM TỘI ĐÃ NGĂN CHẶN HOẶC LÀM GIẢM BỚT TÁC HẠI CỦA TỘI PHẠM” THEO NGHỊ QUYẾT 04/2025/NQ-HĐTP

Trong quá trình xem xét, quyết định hình phạt, việc đánh giá các tình tiết giảm nhẹ có ý nghĩa quan trọng nhằm bảo đảm sự công bằng và nhân đạo trong áp dụng pháp luật hình sự. Một trong những tình tiết giảm nhẹ được quy định tại Bộ luật Hình sự là trường hợp “người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm”. Tuy nhiên, để xác định thế nào là hành vi “ngăn chặn” hay “làm giảm bớt” tác hại, cần có hướng dẫn cụ thể để tránh áp dụng không thống nhất.

Nhằm làm rõ vấn đề này, Nghị quyết số 04/2025/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã quy định chi tiết các trường hợp được áp dụng tình tiết nêu trên.

1. “Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm” là gì?

Tội phạm luôn là hành vi nguy hiểm cho xã hội, vì nó đã gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đối với những quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Tuy nhiên, nếu người phạm tội có hành động ngăn chặn hoặc làm giảm bớt thiệt hại do hành vi của mình gây ra, thì mức độ nguy hiểm của hành vi đó được xem là đã giảm đi.

Việc ngăn chặn hoặc giảm bớt hậu quả có thể do chính người phạm tội tự nguyện thực hiện, hoặc do sự khuyên bảo hay ép buộc từ người khác. Do đó, pháp luật chỉ quy định tình tiết “đã ngăn chặn, làm giảm bớt thiệt hại” mà không yêu cầu phải “tự ngăn chặn, làm giảm bớt thiệt hại”. Dĩ nhiên, mức độ được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự còn phụ thuộc vào thái độ của người phạm tội trong quá trình này — nếu họ chủ động thực hiện sẽ được xem xét giảm nhẹ nhiều hơn so với trường hợp chỉ làm theo sự khuyên bảo hoặc bắt buộc từ người khác.

2. Tình tiết giảm nhẹ “Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm” được áp dụng trong trường hợp nào?

Nghị Quyết 04/2025/NQ-HĐTP (có hiệu lực thi hành ngày 15/11/2025) đã hướng dẫn, làm rõ các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ của Bộ luật Hình sự. Theo đó, căn cứ khoản 1 Điều 2 Nghị Quyết 04/2025/NQ-HĐTP việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm” được áp dụng trong các trường hợp sau:

“Ngăn chặn tác hại của tội phạm” là khi tội phạm đã được thực hiện và người phạm tội tự mình hoặc có sự tác động khách quan nên đã bằng những khả năng có thể để ngăn chặn không cho tác hại của tội phạm xảy ra;
“Làm giảm bớt tác hại của tội phạm” là khi tội phạm đã được thực hiện, tác hại của tội phạm đang xảy ra và người phạm tội tự mình hoặc có sự tác động khách quan nên đã bằng những khả năng có thể để không cho tác hại của tội phạm tiếp tục xảy ra hoặc xảy ra lớn hơn.
Khi áp dụng tình tiết giảm nhẹ này thì mức độ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự phụ thuộc vào thái độ của người phạm tội (tự mình hay có sự tác động của người khác, yếu tố khách quan khác) và thực tế tác hại của tội phạm đã được ngăn chặn, được làm giảm bớt.

Ví dụ: Ngay sau khi gây ra tai nạn giao thông, Nguyễn Văn A đã đưa nạn nhân đi cấp cứu kịp thời nên tỷ lệ tổn thương cơ thể của nạn nhân được giảm bớt. Trường hợp này, Nguyễn Văn A được áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại điểm a khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự.

———————————————————————————————————————————————————————————–

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: