“PHẠM TỘI TRONG TRƯỜNG HỢP VƯỢT QUÁ MỨC CẦN THIẾT KHI BẮT GIỮ NGƯỜI PHẠM TỘI” THEO NGHỊ QUYẾT 04/2025/NQ

Trong thực tế, không ít trường hợp người dân hoặc lực lượng chức năng khi tham gia bắt giữ người phạm tội đã có hành vi vượt quá giới hạn cần thiết, gây ra hậu quả không mong muốn. Dù mục đích ban đầu là nhằm ngăn chặn hành vi phạm pháp và bảo vệ trật tự xã hội, nhưng do vượt quá mức cần thiết, người thực hiện có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, pháp luật cũng ghi nhận đây là tình tiết giảm nhẹ trong một số trường hợp nhất định, thể hiện sự nhân đạo và khách quan trong việc đánh giá động cơ, mục đích của hành vi. Nghị quyết 04/2025/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã hướng dẫn cụ thể việc áp dụng tình tiết này, giúp đảm bảo thống nhất trong xét xử và thể hiện đúng tinh thần khoan hồng của pháp luật hình sự Việt Nam.

1. Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội

Căn cứ Điều 24 Bộ luật hình sự 2015 quy định

Khoản 1 “Hành vi của người để bắt giữ người thực hiện hành vi phạm tội mà không còn cách nào khác là buộc phải sử dụng vũ lực cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ thì không phải là tội phạm”.

Tuy nhiên tại khoản 2 quy định “Trường hợp gây thiệt hại do sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết, thì người gây thiệt hại phải chịu trách nhiệm hình sự”

Như vậy, trường hợp gây thiệt hại do sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết, thì người gây thiệt hại phải chịu trách nhiệm hình sự.

2. Áp dụng tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội” theo Nghị quyết 04/2025/NQ – HĐTP

Nghị Quyết 04/2025/NQ-HĐTP (có hiệu lực thi hành ngày 15/11/2025) đã hướng dẫn, làm rõ các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ của Bộ luật Hình sự. Theo đó, căn cứ khoản 5 Điều 2 Nghị Quyết 04/2025/NQ-HĐTP việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết” được áp dụng như sau:

“Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội” quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự là trường hợp để bắt giữ người thực hiện hành vi phạm tội mà không còn cách nào khác là buộc phải sử dụng vũ lực cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ nhưng thực tế đã sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ.

Ví dụ: Nguyễn Văn A bắt được Nguyễn Văn B do có hành vi cướp giật túi xách của người đi đường. Tuy đã khống chế được B nhưng A vẫn đánh, đạp liên tiếp vào người B mặc dù đã được người khác can ngăn. Hậu quả B bị gãy chân, tay, tổn thương cơ thể tỷ lệ là 65%. Hành vi của A đã vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội. Trường hợp này, Nguyễn Văn A được áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự.

3. Kết luận

Việc xác định hành vi “vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội” để áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong thực tiễn xét xử, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền con người và tính công bằng trong xử lý hình sự. Nghị quyết 04/2025/NQ-HĐTP ra đời đã góp phần làm rõ hơn các tiêu chí đánh giá hành vi, giúp cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng pháp luật thống nhất, đồng thời bảo đảm quyền lợi hợp pháp của cả người thực hiện bắt giữ và người bị bắt. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm cân bằng giữa yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm và nguyên tắc nhân đạo của pháp luật hình sự Việt Nam.

———————————————————————————————————————————————————————————–

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: