PHÂN CẤP, PHÂN QUYỀN, PHÂN ĐỊNH THẨM QUYỀN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CẤP XÃ TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP, NỘI VỤ, THANH TRA, XÂY DỰNG

Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về việc phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương cấp xã trong các lĩnh vực Tư pháp, Nội vụ, Thanh tra và Xây dựng theo các nghị định mới nhất.

I. Lĩnh Vực Nội Vụ

1. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của UBND Cấp Xã

UBND cấp xã được phân định thẩm quyền thực hiện các nhóm nhiệm vụ sau:

Tiền lương và bảo hiểm xã hội: Giải quyết quyền lợi cho người lao động khi hoãn, ngừng, đình công.
Người có công: Tham gia cấp, cấp lại, thu hồi bằng “Tổ quốc ghi công”, giải quyết chế độ trợ cấp thờ cúng liệt sĩ, bổ sung thông tin thân nhân liệt sĩ.
Việc làm, an toàn lao động: Thống kê, báo cáo tai nạn lao động; điều tra lại tai nạn lao động khi có khiếu nại, tố cáo; quản lý bảo hiểm tai nạn lao động cho người lao động không có hợp đồng; lập kế hoạch thu thập, cập nhật dữ liệu lao động; giải quyết trợ cấp cho người được cử làm chuyên gia sang giúp Lào, Campuchia.
Tổ chức phi chính phủ: Quản lý nhà nước về hội và quỹ hoạt động trong địa bàn xã.
Thanh niên và bình đẳng giới: Tổ chức hoạt động tình nguyện, lập biên bản xác nhận hồ sơ xét thường trợ cấp cho thanh niên xung phong đã hoàn thành nhiệm vụ kháng chiến.

2. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Được Phân Cấp Cho UBND Cấp Xã

Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức cơ sở xã hội nuôi dưỡng, điều dưỡng người có công; quản lý nghĩa trang liệt sĩ thuộc tỉnh.
Nhận, ban hành văn bản chấp thuận chuẩn bị nguồn lao động cho doanh nghiệp dịch vụ; nhận báo cáo từ doanh nghiệp trúng thầu dự án ở nước ngoài; xác nhận danh sách người lao động Việt Nam đi làm giúp việc gia đình ở nước ngoài; sử dụng tiền ký quỹ để bảo đảm nghĩa vụ doanh nghiệp đào tạo nghề ở nước ngoài trên 90 ngày…

3. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của Chủ Tịch UBND Cấp Xã

Tiền lương, BHXH: Xử lý đình công không đúng trình tự, thủ tục.
Người có công: Cấp giấy chứng nhận hy sinh, bị thương.
Việc làm, an toàn lao động: Xác nhận thiệt hại do hỏa hoạn, thiên tai, dịch bệnh làm cơ sở hỗ trợ.
Thi đua, khen thưởng: Quyết định tặng danh hiệu thôn, tổ dân phố văn hóa, “Gia đình văn hóa”, “Chiến sĩ thi đua cơ sở”… tổ chức lễ tang Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.
Tổ chức phi chính phủ: Công nhận ban vận động thành lập hội, giải quyết thủ tục về hội hoạt động trong phạm vi xã.
Phân cấp: Quyết định cải tạo, nâng cấp, sửa chữa, bảo trì đài tưởng niệm liệt sĩ, đền thờ liệt sĩ, nhà bia ghi tên liệt sĩ từ nguồn ngân sách trung ương dưới 10 tỷ đồng.

4. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của Cơ Quan Chuyên Môn Thuộc UBND Cấp Xã

Đăng ký nội quy lao động khi được ủy quyền; kiểm tra việc thực hiện pháp luật lao động người giúp việc gia đình; quản lý, lập kế hoạch tuyển chọn, bổ nhiệm hòa giải viên lao động.
Thực hiện chi trả chế độ ưu đãi trong giáo dục nghề nghiệp, đại học theo phương thức trực tiếp hoặc qua tài khoản cá nhân.
Đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội tai nạn lao động tự nguyện.

Cơ sở pháp lý: Nghị định 128/2025/NĐ-CP, Nghị định 129/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 của Chính phủ.

II. Lĩnh Vực Tư Pháp

1. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của UBND Cấp Xã

Hộ tịch: Đăng ký khai sinh, kết hôn, giám hộ, nhận cha mẹ con, thay đổi cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, khai tử, khai thác dữ liệu hộ tịch điện tử.
Nuôi con nuôi: Báo cáo tình hình, kiểm tra, theo dõi nuôi con nuôi.
Chứng thực: Chứng thực chữ ký người dịch, sửa đổi bổ sung hợp đồng, kiểm tra tiêu chuẩn cộng tác viên dịch thuật.
Hòa giải ở cơ sở: Quản lý nhà nước, hỗ trợ tài liệu, phổ biến pháp luật, đề nghị khen thưởng, hỗ trợ hòa giải viên gặp tai nạn rủi ro.
Bồi thường nhà nước: Giải quyết bồi thường trong phạm vi thẩm quyền UBND cấp xã kể từ 01/7/2025.

2. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của Chủ Tịch UBND Cấp Xã

Xác nhận công dân Việt Nam ở khu vực biên giới đủ điều kiện nhận trẻ em nước láng giềng làm con nuôi.
Tổ chức thực hiện việc xem xét trách nhiệm hoàn trả của người thi hành công vụ gây thiệt hại theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017.

Cơ sở pháp lý: Nghị định 120/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 của Chính phủ.

III. Lĩnh Vực Thanh Tra

1. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của UBND Cấp Xã

Tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo phân cấp.

2. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của Chủ Tịch UBND Cấp Xã

Tiếp công dân.
Giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
Tạm đình chỉ công tác, tạm thời chuyển vị trí công tác khác đối với người có hành vi liên quan đến tham nhũng.

Cơ sở pháp lý: Nghị định 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ.

IV. Lĩnh Vực Xây Dựng

1. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của HĐND Cấp Xã

Theo Nghị định 140/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025, HĐND cấp xã quyết định nguồn vốn cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội từ Quỹ phát triển nhà ở địa phương, ngân sách địa phương hỗ trợ hàng năm, vốn trái phiếu, công trái nhà ở và các nguồn hợp pháp khác để thực hiện mục tiêu, kế hoạch nhà ở xã hội.

2. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của UBND Cấp Xã

UBND cấp xã được phân định thẩm quyền trong các lĩnh vực:

Hoạt động xây dựng: Cấp giấy phép xây dựng công trình cấp III, IV và nhà ở riêng lẻ; chấp thuận địa điểm, quy mô công trình tạm; quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng; theo dõi, kiểm tra, xử lý vi phạm; tiếp nhận báo cáo sự cố.
Nhà ở, kinh doanh bất động sản: Quy hoạch đất, đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, quản lý kiến trúc mặt ngoài nhà ở; tiếp nhận đơn đăng ký mua, thuê nhà ở xã hội; cưỡng chế bàn giao kinh phí bảo trì phần sở hữu chung; tổ chức cưỡng chế di dời, thu hồi nhà ở.
Kiến trúc, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật: Lập và phê duyệt quy chế quản lý kiến trúc; bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; quản lý cây xanh đô thị, hệ thống thoát nước.
Giao thông đường bộ: Chấp thuận vị trí, quy mô, kích thước, phương án tổ chức thi công biển quảng cáo; cấp phép sử dụng tạm lòng đường, vỉa hè; tổ chức giao thông đường bộ; thẩm định an toàn giao thông đường bộ.
Giao thông đường sắt, hàng không, hàng hải, giao thông đường thủy nội địa: Phối hợp quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng, đảm bảo an toàn, xử lý vi phạm, công bố hoạt động bến thủy nội địa, bến khách ngang sông; phối hợp cảng vụ hàng không, công bố ranh giới quy hoạch sân bay.
Quy hoạch đô thị và nông thôn: Lập nhiệm vụ, quy hoạch, điều chỉnh cục bộ, thẩm định, phê duyệt quy hoạch; lưu giữ hồ sơ cắm mốc, cung cấp thông tin quy hoạch.

3. Nhiệm Vụ, Quyền Hạn Của Chủ Tịch UBND Cấp Xã

Ban hành quyết định cưỡng chế phá dỡ nhà ở thu hồi đất; chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về nhà ở tại địa phương; thành lập Ban cưỡng chế thu hồi nhà ở xã hội; giải quyết khiếu nại về chính sách quản lý nhà đất trước 01/7/1991; thi hành quyết định công bố khu vực tiếp nhận chất nạo vét.

Cơ sở pháp lý: Nghị định 140/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ.

Kết luận

Việc phân cấp, phân quyền và phân định thẩm công ty của chính quyền địa phương cấp xã trong các lĩnh vực Tư pháp, Nội vụ, Thanh tra và Xây dựng rõ ràng giúp chính quyền cấp xã chủ động hơn trong quản lý, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân. Hiểu đúng nhiệm vụ và thẩm quyền sẽ góp phần thực hiện tốt công tác hành chính và phát triển địa phương.

Hãy liên hệ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời: